Osmanlı Dönemine Dair İlginç Gelenekler ve Anlamları

Raziye ÇAKIR

Osmanlı döneminde, toplumsal hayatın nezaket, saygı ve yardımlaşma esaslarına dayalı olduğu pek çok gelenek ve uygulama bulunurdu. İşte bunlardan bazıları:
—
1. Çiçeklerin Dili: Pencere Önü Mesajları
Sarı Çiçek:
Anlamı: “Bu evde hasta var. Lütfen sessiz olun.”
Amaç: Komşuluk hukukunun bir gereği olarak, hasta olan evlerin rahatsız edilmemesi sağlanırdı.
Kırmızı Çiçek:
Anlamı: “Bu evde gelinlik çağına gelmiş bekar bir kız var. Sokaktan geçerken davranış ve konuşmalarınıza dikkat edin.”
Amaç: Toplumda edep ve saygının korunması.
—
2. Kız İsteme Gelenekleri
Diz İzi Kontrolü: Damat adayının namaz kılıp kılmadığını anlamak için pantolon dizlerindeki iz kontrol edilirdi.
Amaç: Namaz, damat adayının sorumluluk ve dindarlık anlayışını değerlendirmek için bir ölçüt olarak görülürdü.
—
3. Kahve ve Su Geleneği
Misafire kahveyle birlikte su ikram edilirdi:
Toksanız: Önce kahveyi içerdiniz, bu durumda yemek hazırlanmazdı.
Açsanız: Önce suyu alırdınız, ev sahibi size yemek ya da meyve ikram ederdi.
Amaç: Misafirin ihtiyacına göre ağırlanması.
—
4. Kapı Tokmakları
İki Tokmak Sistemi:
Kalın Tokmak: Gelen erkekler kullanırdı. Evin erkeği ya da uygun biri kapıyı açardı.
İnce Tokmak: Gelen kadınlar kullanırdı. Bu durumda evin hanımı kapıyı açardı.
Amaç: Mahremiyet ve güvenliğin korunması
—
5. Peygamberimiz (s.a.v.)’in Yaşına Saygı
63 yaşını geçen büyükler, “Yaşınız kaç?” diye sorulduğunda “Haddi aştık” derlerdi.
Anlamı: Peygamber Efendimiz’in yaşadığı yaşı aşmış olmanın bir tevazu ifadesi.
—
6. Yolda Yürüyüş Adabı
Küçükler, büyüğünün önünden yürüyemezdi.
Amaç: Saygının toplumsal hayatta bir davranış standardı haline getirilmesi.
—
7. Cuma Namazında Esnaf Düzeni
Esnaf, dükkanlarına kilit vurmaz ve cuma namazına giderdi.
Amaç: Güven ortamı ve toplumsal dürüstlüğün korunması.
—
8. Fitre ve Zekatın Zamanı
Fitre ve zekat, Ramazan’dan önce Şaban ayında verilirdi.
Amaç: İhtiyaç sahiplerinin Ramazan’a hazırlıksız girmemesi.
—
9. Esnafın Yardımlaşması
Ramazan ayında esnaf toplanır ve gerçek bir ihtiyaç sahibinin borç defterini kapatırdı.
Amaç: Dayanışma ve yardımlaşmayı artırmak.
—
10. Ayna Hediye Etme Geleneği
Beyler, bir hanımla buluşmaya gittiklerinde ayna hediye ederdi.
Anlamı: “Sana senden daha güzel bir hediye veremem.”
Amaç: Zarif bir iltifat ve aşkın nezaketle ifade edilmesi.
—
Özet
Osmanlı dönemi gelenekleri, toplumsal hayatın nezaket, ahlak ve yardımlaşma üzerine kurulu olduğunu gösteriyor. Bu tür uygulamalar, insanların birbirine olan saygısını ve toplumsal düzeni korumak için geliştirilmiş önemli örneklerdir. Bu gelenekler, tarihimizdeki toplumsal ahlak anlayışının ne kadar güçlü olduğunu bir kez daha