Nazım Hikmet’in Varna’da yazdığı “Gemi”

Seniha RASİM

şiiriyle ilgili bilinen tarih ve detaylar, onun 1951 yılında Türkiye’den ayrılıp Moskova’ya giderken yaşadığı olaylarla ilişkilidir. 1951 yılının Haziran ayında, Türk vatandaşlığından çıkarılma süreciyle karşı karşıya kalan ve politik baskılar nedeniyle yurtdışına kaçmak zorunda kalan Nazım Hikmet, bu yolculuk sırasında Bulgaristan’ın Varna şehrine uğrar.
—
Tarihi Arka Plan
1. Türkiye’den Kaçışı (1951):
1950’de Demokrat Parti iktidara gelmiş, Nazım Hikmet’in affedilmesi için kamuoyu baskısı oluşmuştu. Ancak serbest bırakıldıktan sonra askere alınacağı bahanesiyle yeniden tehdit edildi.
Ailesi ve dostları, onun kaçmasına yardımcı oldu. 17 Haziran 1951’de, Nazım, bir motorla Karadeniz üzerinden Romanya’ya geçti ve ardından Bulgaristan’a ulaştı.

2. Varna’daki Bekleyiş:
Bulgaristan’ın Karadeniz kıyısındaki liman kenti Varna, onun Moskova’ya geçmeden önce mola verdiği bir duraktı. Burada kısa bir süre kaldı ve gemi beklerken limanda derin duygularla dolu bir şiir kaleme aldı.
Gemi, onu Karadeniz üzerinden Sovyetler Birliği’ne götürecekti. Bu yolculuk, onun hayatındaki en önemli sürgün dönemi anlamına geliyordu.
—
Varna’da Yazılan “Gemi” Şiirinin Hikâyesi
Nazım Hikmet, Varna’da bir limanda beklerken, hem yeni bir hayata başlamanın belirsizliği hem de geride bıraktığı vatanına duyduğu özlem içinde şiirine ilham buldu. “Gemi” adlı şiir, tam bu ruh halinin bir yansımasıdır.

Şiirin Temaları:

1. Vatan Özlemi:
Türkiye’yi ve sevdiklerini geride bırakmanın derin hüznü.

2. Belirsizlik:
Yeni bir hayata başlama umudu ve sürgünlüğün getirdiği yalnızlık.

3. Deniz ve Gemi Metaforu:
Deniz, onu vatanından uzaklaştıran ama aynı zamanda hayatta kalmasını sağlayan bir unsur.
Gemi, özgürlük ve belirsizlik arasında bir geçiş sembolüdür.
—
O Şiirin Yansımaları
Tam metin elde edilemese de, Nazım Hikmet’in Varna’daki duygusal yoğunluğunu yansıtan hayali bir örnek şu şekilde olabilir:

> “Varna limanında bir gemi bekliyorum,
Ardımda İstanbul’un rüzgarları,
Önümde Karadeniz’in bilinmezliği.
Ellerimde dalgaların soğuk izi,
Yüreğimde memleketin sıcak hatırası.”
Nazım’ın bu şiiri, onun hayatındaki geçiş dönemini hem kişisel hem de tarihsel açıdan yansıtır. Varna, hem bir ayrılık noktası hem de bir umut durağı olmuştur.
—
Varna ve Nazım Hikmet’in İzleri
Bugün Bulgaristan’ın Varna şehri, Nazım Hikmet’in kısa süreliğine bulunduğu ve duygularını kaleme aldığı önemli bir durak olarak anılmaktadır. Bu şehir, onun vatanından uzaklaşırken derin özlem ve hüznü yaşadığı bir yer olarak, Türk edebiyat tarihinde özel bir anlam taşır. Varna’daki liman, Nazım için sürgün hayatının bir başlangıcı ve Türk edebiyatında unutulmaz bir anıya dönüşmüştür.